Σιάτλ, Ουάσινγκτον
Τι συνέβη τον 6ο μ.Χ. αιώνα στην Πελοπόννησο; Ηταν άραγε τόσο σφοδρές οι επιδρομές των Αβάρων και των Σλάβων ώστε να εξαλείψουν παντελώς τους γηγενείς πληθυσμούς: Αντικαταστάθηκαν όντως αυτοί από σλαβικά φύλλα, όπως υποστήριξε ο γερμανός ιστορικός Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράυερ (Jacob Philipp Fallmerayer) το 1830;
Η άποψη του Φαλμεράυερ πυροδότησε μια διαμάχη μεταξύ των συναδέλφων του που διαρκεί μέχρι τις μέρες μας, καθώς διαφορετικές σχολές ιστορικών δίνουν διαφορετικές ερμηνείες στις ίδιες μεσαιωνικές πηγές. Φαίνεται όμως ότι η διαμάχη αυτή έφτασε στο τέλος της χάρη σε μια μεγάλη ομάδα ελλήνων και ξένων ερευνητών με επικεφαλής τον καθηγητή γενετικής του Πανεπιστημίου Ουάσιγκτον στο Σιατλ των ΗΠΑ Γιώργο Σταματογιαννόπουλο. Οι ερευνητές μελέτησαν γενετικά δεδομένα ατόμων από κάθε γωνιά της Πελοποννήσου προκειμένου να αποφανθούν για την καταγωγή τους. Το γενικό συμπέρασμα αυτής της μελέτης, η οποία δημοσιεύτηκε μόλις στην διαδικτυακή έκδοση της επιστημονικής επιθεώρησης European Journal of Human Genetics, έρχεται να καταρρίψει την άποψη του γερμανού ιστορικού.
Ειδικότερα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ναι μεν υπήρξε σλαβική μετανάστευση στην Πελοπόννησο, αλλά οι αριθμοί των σλάβων μεταναστών ήταν πολύ μικροί σε σχέση με τους πληθυσμούς των γηγενών. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το ποσοστό σλαβικής καταγωγής μεταξύ των διαφορετικών πληθυσμών της Πελοποννήσου κυμαίνεται από 0,2% έως 14,4%. Επιπροσθέτως, οι Μανιάτες και οι Τσάκωνες, που κατά τον Φαλμεράυερ ήταν σλαβικής καταγωγής, έχουν μηδαμινά ποσοστά σλαβικής επιμειξίας! Σύμφωνα με τον καθηγητή της Επιστήμης των Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Purdue στην Ιντιάνα των ΗΠΑ, κ. Πέτρο Δρινέα «οι Πελοποννήσιοι αποτελούν σαφώς διακριτό πληθυσμό από τους Σλάβους. Αντίθετα, η γενετική ανάλυση έδειξε ότι εμφανίζουν ιδιαίτερα μεγάλη ομοιότητα με τους Σικελούς και τους Ιταλούς».
Πόσο βέβαιοι μπορούμε όμως να είμαστε για ιστορικά γεγονότα , όταν αυτά μελετώνται με τη βοήθεια της γενετικής; «Χρησιμοποιήσαμε προηγμένες μεθόδους ανάλυσης δεδομένων για να εξετάσουμε την θεωρία της αντικατάστασης των Πελοποννησίων από τους Σλάβους» λέει η κ. Περιστέρα Πάσχου του Τμήματος Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Πράγματι, η μελέτη ήταν ιδιαίτερα διεξοδική: τα δεδομένα αφορούσαν 2,5 εκατομμύρια γενετικούς δείκτες οι οποίοι μελετήθηκαν σε κάθε ένα από τα 241 άτομα που έλαβαν μέρος στην μελέτη και τα οποία επιλέχθηκαν έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η καταγωγή τους από συγκεκριμένες περιοχές της Πελοποννήσου.
Όλα δείχνουν πάντως ότι η μελέτη θα συνεχιστεί καθώς το άρθρο της διεθνούς ερευνητικής ομάδας κλείνει με τη φράση: «Μελέτες αρχαίου DNA θα μπορούσαν να ελέγξουν αν υπάρχει σχέση μεταξύ των Μανιατών και των αρχαίων Λακώνων ή μεταξύ των Τσακώνων και των αρχαίων Ιώνων».
Ιωάννα Σουφλέρη
Βήμα Science
Η άποψη του Φαλμεράυερ πυροδότησε μια διαμάχη μεταξύ των συναδέλφων του που διαρκεί μέχρι τις μέρες μας, καθώς διαφορετικές σχολές ιστορικών δίνουν διαφορετικές ερμηνείες στις ίδιες μεσαιωνικές πηγές. Φαίνεται όμως ότι η διαμάχη αυτή έφτασε στο τέλος της χάρη σε μια μεγάλη ομάδα ελλήνων και ξένων ερευνητών με επικεφαλής τον καθηγητή γενετικής του Πανεπιστημίου Ουάσιγκτον στο Σιατλ των ΗΠΑ Γιώργο Σταματογιαννόπουλο. Οι ερευνητές μελέτησαν γενετικά δεδομένα ατόμων από κάθε γωνιά της Πελοποννήσου προκειμένου να αποφανθούν για την καταγωγή τους. Το γενικό συμπέρασμα αυτής της μελέτης, η οποία δημοσιεύτηκε μόλις στην διαδικτυακή έκδοση της επιστημονικής επιθεώρησης European Journal of Human Genetics, έρχεται να καταρρίψει την άποψη του γερμανού ιστορικού.
Ειδικότερα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ναι μεν υπήρξε σλαβική μετανάστευση στην Πελοπόννησο, αλλά οι αριθμοί των σλάβων μεταναστών ήταν πολύ μικροί σε σχέση με τους πληθυσμούς των γηγενών. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το ποσοστό σλαβικής καταγωγής μεταξύ των διαφορετικών πληθυσμών της Πελοποννήσου κυμαίνεται από 0,2% έως 14,4%. Επιπροσθέτως, οι Μανιάτες και οι Τσάκωνες, που κατά τον Φαλμεράυερ ήταν σλαβικής καταγωγής, έχουν μηδαμινά ποσοστά σλαβικής επιμειξίας! Σύμφωνα με τον καθηγητή της Επιστήμης των Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Purdue στην Ιντιάνα των ΗΠΑ, κ. Πέτρο Δρινέα «οι Πελοποννήσιοι αποτελούν σαφώς διακριτό πληθυσμό από τους Σλάβους. Αντίθετα, η γενετική ανάλυση έδειξε ότι εμφανίζουν ιδιαίτερα μεγάλη ομοιότητα με τους Σικελούς και τους Ιταλούς».
Πόσο βέβαιοι μπορούμε όμως να είμαστε για ιστορικά γεγονότα , όταν αυτά μελετώνται με τη βοήθεια της γενετικής; «Χρησιμοποιήσαμε προηγμένες μεθόδους ανάλυσης δεδομένων για να εξετάσουμε την θεωρία της αντικατάστασης των Πελοποννησίων από τους Σλάβους» λέει η κ. Περιστέρα Πάσχου του Τμήματος Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Πράγματι, η μελέτη ήταν ιδιαίτερα διεξοδική: τα δεδομένα αφορούσαν 2,5 εκατομμύρια γενετικούς δείκτες οι οποίοι μελετήθηκαν σε κάθε ένα από τα 241 άτομα που έλαβαν μέρος στην μελέτη και τα οποία επιλέχθηκαν έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η καταγωγή τους από συγκεκριμένες περιοχές της Πελοποννήσου.
Όλα δείχνουν πάντως ότι η μελέτη θα συνεχιστεί καθώς το άρθρο της διεθνούς ερευνητικής ομάδας κλείνει με τη φράση: «Μελέτες αρχαίου DNA θα μπορούσαν να ελέγξουν αν υπάρχει σχέση μεταξύ των Μανιατών και των αρχαίων Λακώνων ή μεταξύ των Τσακώνων και των αρχαίων Ιώνων».
Ιωάννα Σουφλέρη
Βήμα Science
Newsroom ΔΟΛ