Πλησιάζοντας στη Μακρόνησο,
ακόμη και ένας τουρίστας που δεν ξέρει την ιστορία που κουβαλάει το ξερονήσι το οποίο βρίσκεται απέναντι από το Λαύριο, θα αναρωτηθεί σίγουρα για την μισογκρεμισμένη επιγραφή. «ΓΜΑ ΣΚΑΠΑΝ» μπορεί να διαβάσει κανείς, έξω από το χώρο του ενός Τάγματος Σκαπανέων.
Στο τόπο του μαρτυρίου, εκεί όπου βασανίστηκαν από το 1947 χιλιάδες κομμουνιστές, πολιτικοί κρατούμενοι και άνθρωποι «ύποπτων πολιτικών φρονημάτων» υπάρχουν μέχρι και σήμερα τα μισογκρεμισμένα κτίρια των στρατοπέδων συγκέντρωσης για να θυμίζουν μια από τις πιο μαύρες πτυχές της ιστορίας.
Πάρα πολλοί από όσους εξορίστηκαν στην Μακρόνησο, δεν έφυγαν ποτέ από το νησί, δολοφονημένοι από τα ανείπωτα βασανιστήρια. Άλλοι πνίγηκαν στα νερά που την περιβάλλουν, αρκετοί έχασαν τα λογικά τους, μην αντέχοντας τα μαρτύρια στα οποία υποβάλλονταν, ενώ άλλοι έμειναν ανάπηροι για όλη τους τη ζωή, αρνούμενοι να προδώσουν τις ιδέες τους.
Τα βασανιστήρια τα οποία υπέστησαν οι εξόριστοι πολλά και απερίγραπτα. Από το μαρτύριο της δίψας, το βγάλσιμο νυχιών, μέχρι τους ατελείωτους ξυλοδαρμούς, τους ψυχολογικούς βασανισμούς προκειμένου να πειστούν να υπογράψουν δήλωση μετανοίας και πολλά άλλα.
«ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΟΠΟΣ»
Την 5η Ιουνίου του 1989 δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεων, η απόφαση της τότε υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη, σύμφωνα με την οποία το νησί χαρακτηρίζεται ιστορικός τόπος και προστατεύεται καθώς «έχει σημαδέψει την ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας, γιατί αποτελεί χώρο μνήμης όχι μόνο γι αυτούς που έζησαν όλη τη φρικαλεότητα της περιόδου 1946-1953, αλλά για όλους τους Έλληνες, και κυρίως για τις νέες γενιές, γιατί αποτελεί σύμβολο καταδίκης του εμφυλίου πολέμου, όλων των βασανιστηρίων και κάθε καταπίεσης από οπουδήποτε προερχομένης, βωμός ελευθερίας της σκέψης και των ιδεών». Ακόμη, όλα τα κτίρια των στρατοπέδων χαρακτηρίζονται ιστορικά και διατηρητέα μνημεία «γιατί πολλά από αυτά κτίστηκαν από τους ίδιους τους κρατούμενους, μέσα στα οποία έζησαν κάτω από τις γνωστές συνθήκες».
ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗ ΜΑΚΡΟΝΗΣΟ;
Μετά από καταγγελίες που έκαναν λόγο για αυθαιρεσίες σε κτίσματα επάνω στο ξερονήσι, κλιμάκιο επιθεωρητών δόμησης και περιβάλλοντος του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, επισκέφθηκε τη Μακρόνησο με σκοπό να πραγματοποιήσει αυτοψία. Το News 24/7 βρέθηκε στο σημείο και κατέγραψε τα ευρήματα.
Στη θέση «Φυλακή» δίπλα από το σημείο που βρίσκονταν οι γυναικείες φυλακές της Μακρονήσου, γίνεται η πρώτη στάση των επιθεωρητών, καθώς εντοπίζεται αυθαίρετη περίφραξη μήκους περίπου 1 χιλιομέτρου. Εντοπίζονται ακόμη δύο αυθαίρετα μαντριά περίπου 20 τετραγωνικών μέτρων, με πλαστικές δεξαμενές νερού. Όλα αυτά, κατά παράβαση του Προεδρικού Διατάγματος του 1995 που δεν επιτρέπει καμία απολύτως χρήση στην Ζώνη 1 του νησιού, η οποία περιλαμβάνει τον χώρο των έξι στρατοπέδων και ορίζεται από την κορυφογραμμή και τη θάλασσα.
Στη συνέχεια, στον διπλανό όρμο, εντοπίζεται, ένα ισόγειο από λαμαρίνες, προκατασκευασμένο, περίπου 30 τ.μ., το οποίο σίγουρα δεν αποτελεί έργο των εξόριστων και φτιάχτηκε παντελώς αυθαίρετα, μεταγενέστερα, όπως διαπιστώνουν οι επιθεωρητές. Να σημειωθεί πως στο σημείο λειτουργούσε μέχρι το 2011 ιχθυοτροφείο, επίσης κατά παράβαση του Π.Δ., το οποίο δεν επιτρέπει καμία οικονομική δραστηριότητα στο νησί, πέραν της μελισσοκομίας χωρίς κτιριακές εγκαταστάσεις. Εντοπίζονται ακόμη, τρία κτίσματα από τσιμεντόλιθους, με το ένα μάλιστα να έχει σκεπή από Ελενίτ και το δεύτερο να έχει σκεπή από ξύλο και μπροστά του μια πρόχειρη περίφραξη. Στο ίδιο σημείο, βρίσκεται και ένα ισόγειο κτίσμα από τσιμεντόλιθο, με υπόστεγο από λαμαρίνα και επικάλυψη ξύλου. Ακριβώς έξω από το κτίσμα, υπάρχει προβλήτα πρόσβασης.
Συνεχίζοντας, οι επιθεωρητές σταματούν στο σημείο «Συκιά». Εκεί, υπάρχει μια μικρή προβλήτα προσέγγισης και δίπλα ένα ισόγειο από λιθοδομή 15 τετραγωνικών. Ακριβώς δίπλα βρίσκουν, ένα ισόγειο κτίσμα χωρίς σκεπές, στο οποίο πρόσφατα είχε τοποθετηθεί τσιμέντο στον τοίχο. Ανηφορίζοντας τον δρόμο, στο ίδιο σημείο, συναντούν ακόμη ένα κτίριο 20 τετραγωνικά με σιδερένια πέργκολα και καινούρια δοκό. Δίπλα όμως, βρίσκεται και μια κατοικία περίπου 70 τετραγωνικών μέτρων, με φωτοβολταϊκό και καμινάδα από τζάκι.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επιθεωρητών, πρόκειται για παλαιά κτίσματα που δεν συμπεριλαμβάνονται στα ιστορικά καθώς δεν τα είχαν κατασκευάσει οι εξόριστοι, αλλά είχε φτιαχτεί μεταγενέστερα, κατά παράβαση του Διατάγματος. Στο σημείο, είναι παρών και ένας βοσκός, ο οποίος ισχυρίζεται πως την έκταση διαχειρίζονταν οι πρόγονοί του και ο ίδιος το βρήκε από αυτούς, ενώ λέει, πως μέχρι το 2014, ενοικίαζε τις γαίες από τον δήμο Κέας.
Μετά τις μετρήσεις και την αυτοψία, το φουσκωτό που μεταφέρει τους επιθεωρητές, συνεχίζει τον γύρο του νησιού, και φτάνει σε σημείο μέσα στα όρια στρατοπέδου, όπου βλέπουν ένα εμφανώς νέο κτίριο, περίπου 100 τετραγωνικών, με μεγάλη περίφραξη με εμβαδόν περίπου 1 στρέμμα, ενώ δίπλα βρίσκεται και μια μπετονιέρα, κάτι που δείχνει ότι εξακολουθούν να γίνονται εργασίες.
Ακόμη ένα κτίριο περίπου 100 τετραγωνικών, αποκατεστημένο, με πολύ πρόσφατη σκεπή από κεραμίδια (καθώς φαίνονται ολοκαίνουρια) κάνει την εμφάνισή του και στον όρμο του Άη Γιώργη, εκεί όπου βρίσκεται και ένα ανακαινισμένο εκκλησάκι, εντός της Ζώνης 1, όπου απαγορεύεται οποιαδήποτε παρέμβαση. Πίσω από αυτό το κτίριο, βρίσκεται και ένα ισόγειο με πρόσφατες επισκευές και νέα κεραμοσκεπή, όπου μάλιστα υπάρχει κεραία τηλεόρασης και καμινάδα από τζάκι.
Φτάνοντας μπροστά από το στρατόπεδο με την επιγραφή «Τάγμα Σκαπανέων», οι επιθεωρητές βλέπουν έκπληκτοι ένα σπίτι ασπρισμένο, με μπλε παράθυρα, περίπου 100 τετραγωνικών, ενώ στον λόφο, πάνω από το στρατόπεδο, βρίσκονται κι άλλα σπίτια και ένα αυτοκίνητο δίπλα. Λίγα μέτρα πιο δίπλα, βρίσκονται ακόμη 3 σπίτια, με εμφανείς πρόσφατες επεμβάσεις, πετρόχτιστη καινούρια περίφραξη και υπόστεγα από Ελενίτ.
Οι επεμβάσεις στα παλαιά κτίσματα, η δημιουργία περιφράξεων, είτε από πέτρες είτε από σύρμα αλλά και η ίδια η κίνηση αυτοκινήτων πάνω στο νησί, είναι σαφές ότι απαγορεύονται ρητά από το Προεδρικό Διάταγμα. Ξεκαθαρίζεται δε πως στο νησί απαγορεύεται, μεταξύ άλλων, η κτηνοτροφία και το κυνήγι, ενώ οποιαδήποτε επέμβαση στα υφιστάμενα διατηρητέα κτίρια «γίνεται μετά από γνώμη του αρμοδίου Συμβουλίου Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού».
Επιστρέφοντας από τη Μακρόνησο για το Λαύριο, είναι πλέον σαφές για τους επιθεωρητές δόμησης και περιβάλλοντος, πως τα παραπάνω δεν τηρούνται. Το νησί που αποτέλεσε τόπο εξορίας και βασανιστηρίων, ούτε έχει αναδειχθεί όπως αρμόζει στην ιστορική μνήμη, ούτε όμως έχει προστατευτεί όπως επιτάσσουν, τόσο η υπουργική απόφαση του 1989 από την Μελίνα Μερκούρη, όσο και το Προεδρικό Διάταγμα του 1995.